یوزپلنگ ایرانی
تغییرات زمینی تأثیرگذارترین عامل در اکوسیستم یوزپلنگ می‌باشد. آزار اذیت از طرف انسان، کاهش زیستگاهها و پراکنده شدن زیستگاهها، گسترش بیابانها و شکار منابع غذایی یوزپلنگها مثل غزالها و مخصوصا شکار حیوانات برای سرگرمی یا برای تجارت از علل کاهش نسل این حیوان بوده‌است. بر طبق گزارش سازمان محیط زیست کشور این کاهش مخصوصا در بین سالهای ۱۹۸۸تا ۱۹۹۱بوده‌است.
اکنون یوزپلنگها در تعداد بسیار کم و در نواحی پراکنه زیست میکنند و این غلظت کم جمعیتی به خاطر کاهش جمعیت قوچ و آهو به علت از بین رفتن مراتع و همزمان با آن آزار و ادیت یوزها از سوی انسان می‌باشد.
از جمله دیگر عوامل تهدید کننده زیستگاه یوزپلنگها در ایران، احداث جاده از وسط منطقه حفاظت شده کوه بافق است که به رغم تلاش‌ها هنوز این پروژه متوقف نشده است.
زغال سنگ، مواد مخدر و یوز پلنگ: زغال سنگ، آهنو مسسه فلزی هستند که در سه استان در ایران و میان زیستگاههای یوز پلنگ یافت شده‌اند. تخمین زده میشود در دو منطقه زغال سنگ بافق و آهن نایبند بیشتر جمعیت یوزپلنگها بیرون از منطقه حفاظت شده باشند. خود استخراج معدن تهدیدی برای یوزها نیست. بلکه خطر اصلی به خاطر احداث جاده برای این معدن و رفت‌وآمد انسان در این جاده باعث نزدیکی بین انسان و یوز میشود و دسترسی انسانها را به یوز در مخصوصا بیرون از مناطق حفاظت شده افزایش می‌دهد. در مرز ایران و افغانستان و پاکستان هنوز گذرگاههایی وجود دارد که تبهکاران مسلح و قاچاقچیان مواد مخدر از آن طریق مواد مخدر را در مرکز و غرب ایران پخش میکنند٬آنها باید باید برای این کار از میان زیستگاههای یوز گذر کنند و یوزها مخصوصا در بیون از مناطق حفاظت شده تلفات بسیاری می‌دهند. سه کشور ایران ٬افغانستانو پاکستاننمی‌توانند کاری اساسی ترتیب دهند. این اطلاعات بر طبق تحقیقات آقای اسدی در سال ۱۹۹۷بوده‌است اما اکنون اطلاعات موثقی در دسترس نیست.پارک ملی توران با داشتن مساحتی حدود 101000 هکتار و با احاطه کردن پناهگاه حيات وحش توران (303000هکتار) و منطقه حفاظت شده توران (1037120 هکتار) در سال 1381 به عنوان پارک ملی شناخته شد. در حال حاضر 10 تا 14 یوزپلنگ در آن زندگی میکنند. این منطقه از سال 1360 تحت حافظت بوده و در سال 1355 به عنوان ذخیره گاه زیستکره تعیین شده است.
شهرستان راور به عنوان شمالی ترین شهرستان استان کرمان با وسعتی حدود 1400000هکتار قرار دارد این شهرستان به علت قرار گرفتن در فلات مرکزی ایران و همجواری با کویر مرکزی ایران دارای تنوع زیستی بسیار بالایی بوده به طوری که اکثر گونه های گیاهی و جانوری استان در شهرستان زندگی میکند .
پناهگاه حيات وحش عباس آباد نايين با وسعتي معادل 400000 هکتار در شرق اصفهان ما بين طول جغرافيايي 53 درجه و 52 دقيقه تا 55 درجه و 8 دقيقه شرقي و عرض جغرافيايي 33 درجه و 11 دقيقه تا 33 درجه و 44 دقيقه شمالي قرار گرفته است. اين منطقه يکي از مهمترين زيستگاه هاي يوزپلنگ و از زيستگاه هاي منتخب پروژه حفاظت از يوزپلنگ آسيايي است. علاوه بر يوزپلنگ آسيايي جمعيت هاي قابل توجهي از گونه هاي کمياب و در خطر انقراض کشور از جمله گربه شني، شاه روباه، هوبره،جبير، زاغ بور و بحري در آن زيست مي کنند. اين منطقه در غرب پارک ملي و منطقه حفاظت شده سياهکوه در استان يزد که از ديگر زيستگاه هاي مهم يوزپلنگ آسيايي است قرار گرفته است.
منطقه حافظت شده کالمند با مساحتی حدود 229100 هکتار، در سال 1369 به عنوان منطقه حافظت شده تعیین شد. این منطقه در استان یزد واقع شده است و ارتفاع آن بین 1200 تا 3000 متر در تغییر است. میانگین دمای سالیانه آن 15 درجه سانتیگراد و میانگین بارش سالیانه آن 200 میلی متر است که موجب به وحود آمدن آب و هوای خشک و بیابانی در این منطقه میشود. این منطقه بخشهایی از کویر، جلگه و چشم اندازهای کوهستانی را در خود جای داده است. این منطقه مرکز پرورش الاغ وحشی ایرانی یا همان گورخر کوچک است.
پارک ملی سیاه کوه با مساحتی حدود 200000 هکتار بخشهایی از دو استان اصفهان و یزد را در شرق ایران در خود جای داده است. این منطقه از بخشهای کوهستانی و دشتهای شنی تشکیل شده است. میانگین دمای سالیانه 19 درجه سانتیگراد و میانگین بارش سالیانه 65 میلی متر است و آب و هوای منطقه، فراخشک معتدل در نظر گرفته میشود. همچنین ارتفاع این منطقه بین 800 تا 2000 متر است.
پناهگاه حيات وحش دره انجیر با وسعت تقریبی 175300 هکتار، در سال 1381 به عنوان پناهگاه حیات وحش اعلام شد. این منطقه که در استان یزد واقع شده است، ناحیه است کوهستانی، تپه ماهوری و دشتی با اراضی شور. تخمین زده می شود که 3 تا 5 یوزپلنگ آسيایی در آن زندگی کنند.
منطقه حفاظت شده بافق این منطقه با مساحتی حدود 88500 هکتار در استان یزد و در شرق ایران واقع شده است. این منطقه، ناحیهای کوهستانی با دشتها و تپه ماهورهای پراکنده است و بین 4 تا 6 یوزپلنگ آسیایی را درخود جای داده است. آب و هوای آن فراخشک و خشک است و میانگینهای دما و بارندگی سالیانه آن به ترتیب 16 درجه سانتیگراد و 70 میلی متر است. ارتفاع منطقه بین 1060 تا 2860 متر است.
منطقه حيات وحش میاندشت با مساحتی حدود 84500 هکتار در استان خراسان شمالی واقع شده است و از سال 1354 به عنوان پناهگاه حيات وحش اعلام شد. ناحیهای کوهستانی و تپه ماهوری و دشتی با شوره زارهای وسیع است. ارتفاع آن بین 900 تا 1340 متر است. همچنین میانگینهای دمای سالیانه و بارش سالیانه آن به ترتیب 14 درجه سانتیگراد و 150 میلیمتر است که موجب ایجاد اقلیم خشک بیابانی معتدل میشود. رود کال شور جاجرم در این پناهگاه جاری است.
لازم به ذکر است اگر تمایل به هر نوع کمک مالی یا عملی و فرهنگی برای حفاظت یوزپلنگ ایرانی دارید می توانید با گروه وب سایت رسمی پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی یاری و همکاری نمایید.
منابع:
www.newswatch.nationalgeographic.com